Współrzędne wierzchołka paraboli y=ax2+bx+c p=−b2a,q=−Δ4a
Wzory skróconego mnożenia
(a+b)2=a2+2ab+b2
(a−b)2=a2−2ab+b2
Miejsca zerowe funkcji kwadratowej y=ax2+bx+c
- Δ>0⟹x1=−b−√Δ2a,x2=−b+√Δ2a
- Δ=0⟹x0=−b2a
- Δ<0⟹ brak miejsc zerowych
Postacie funkcji kwadratowej
Postać kanoniczna
Rozpoczniemy od postaci kanonicznej funkcji kwadratowej, w której widoczne są współrzędne wierzchołka paraboli będącej jej wykresem.
Postacią kanoniczną funkcji kwadratowej y=ax2+bx+c (a≠0) nazywamy postać y=a(x−p)2+q, gdzie p=−b2a i q=−Δ4a są współrzędnymi wierzchołka paraboli będącej wykresem tej funkcji.
Uwaga
Jeżeli b=0, to postać ogólna funkcji kwadratowej y=ax2+c jest jednocześnie jej postacią kanoniczną.
W poniższym zadaniu znajdują się przykłady pokazujące sposoby wyznaczania postaci kanonicznej funkcji kwadratowej przy pomocy współrzędnych wierzchołka paraboli będącej jej wykresem oraz wzorów skróconego mnożenia.
Zadanie
Przedstaw w postaci kanonicznej daną funkcję kwadratową:
-
y=x2−2x+5Ponieważ Δ=−16 i a=1, to współrzędnymi wierzchołka paraboli będącej wykresem funkcji y=x2−2x+5 są: p=−b2a=1,q=−Δ4a=4 Zatem postać kanoniczna tej funkcji kwadratowej to y=(x−1)2+4 Zauważmy, że postać kanoniczną można otrzymać, wykorzystując wzór skróconego mnożenia (a−b)2=a2−2ab+b2 Biorąc w tym wzorze za a niewiadomą x, odpowiednio dobieramy b tak, aby 2xb=2x, czyli bierzemy b=1. Wyrażenie (x−1)2=x2−2x+1 różni się od x2−2x+5 o 4. Dlatego otrzymujemy y=x2−2x+5=(x−1)2+4, co daje nam uzyskaną wcześniej postać kanoniczną.
-
y=x2+3x+1Ponieważ Δ=5 i a=1, to współrzędnymi wierzchołka paraboli będącej wykresem funkcji y=x2+3x+1 są: p=−32,q=−54 Wobec tego postać kanoniczna tej funkcji to y=(x+32)2−54 Podobnie jak w poprzednim przykładzie możemy zastosować wzór skróconego mnożenia (a+b)2=a2+2ab+b2, przyjmując a=x i dobierając b tak, aby 2xb=3x, czyli b=32. Zatem (x+32)2=x2+3x+94, stąd y=x2+3x+1=(x+32)2−54, co daje nam wcześniej otrzymaną postać kanoniczną.
-
y=3x2+4x+1Ponieważ Δ=4 i a=3, to współrzędnymi wierzchołka paraboli będącej wykresem funkcji y=3x2+4x+1 są: p=−b2a=−23,q=−Δ4a=−13 Wobec tego postać kanoniczna tej funkcji to y=3(x+23)2−13 Możemy też wyznaczyć postać kanoniczną, wyciągając najpierw 3 przed nawias, a następnie podobnie jak w poprzednim przykładzie stosując wzór skróconego mnożenia na kwadrat sumy. y=3x2+4x+1=3(x2+43x+13)=3[(x+23)2−19]==3(x+23)2−13
-
y=2x2−8x+8Ponieważ Δ=0 i a=2, to współrzędnymi wierzchołka paraboli będącej wykresem funkcji y=2x2−8x+8 są: p=2,q=0 Wobec tego postać kanoniczna tej funkcji to y=2(x−2)2
-
y=−3x2+4Ponieważ w postaci ogólnej funkcji y=−3x2+4 współczynnik b jest równy zero, to współrzędnymi wierzchołka paraboli będącej wykresem tej funkcji są: p=0,q=4 W takim przypadku postać ogólna funkcji jest jednocześnie jej postacią kanoniczną.
Postać iloczynowa
Kolejną postacią funkcji kwadratowej jest postać iloczynowa w której widoczne są miejsca zerowe tej funkcji.
Postacią iloczynową funkcji kwadratowej y=ax2+bx+c (a≠0) nazywamy postać y=a(x−x1)(x−x2), gdzie x1, x2 są jej miejscami zerowymi.
Uwaga
Jeżeli Δ=0, to postać iloczynowa funkcji kwadratowej y=ax2+bx+c wyraża się wzorem y=a(x−x0)2, gdzie x0 jest jej miejscem zerowym.Jeżeli Δ<0, to postać iloczynowa funkcji kwadratowej y=ax2+bx+c nie istnieje.
W poniższym zadaniu znajdują się przykłady pokazujące sposoby wyznaczania postaci iloczynowej funkcji kwadratowej przy pomocy jej miejsc zerowych oraz wzorów skróconego mnożenia.
Zadanie
Przedstaw w postaci iloczynowej daną funkcję kwadratową:
-
y=2x2+2x−12Ponieważ Δ=22−4⋅2⋅(−12)=4+96=100, to √Δ=10. Zatem miejsca zerowe to: x1=−2−104=−3,x2=−2+104=2 Wobec tego postać iloczynowa funkcji kwadratowej y=2x2+2x−12 to y=2(x+3)(x−2)
-
y=3x2+4x+1Ponieważ Δ=4, zatem miejsca zerowe to: x1=−1,x2=−13 Wobec tego postać iloczynowa funkcji kwadratowej y=3x2+4x+1 to y=3(x+1)(x+13) Po pomnożeniu drugiego nawiasu przez 3 otrzymujemy postać y=(x+1)(3x+1) wygodniejszą w niektórych zadaniach.
-
y=x2−3x+1Ponieważ Δ=5, zatem miejsca zerowe to: x1=3−√52,x2=3+√52 Wobec tego postać iloczynowa funkcji kwadratowej y=x2−3x+1 to y=(x−3−√52)(x−3+√52)
-
y=4x2−8x+4Ponieważ Δ=0, to jedynym miejscem zerowym jest x0=1. Wobec tego postać iloczynowa funkcji kwadratowej y=4x2−8x+4 to y=4(x−1)2 Możemy też wyznaczyć postać iloczynową, wyciągając najpierw 4 przed nawias, a następnie stosując wzór skróconego mnożenia na kwadrat różnicy. y=4(x2−2x+1)=4(x−1)2
-
y=2x2+12x+18Aby zapisać trójmian kwadratowy 2x2+12x+18 w postaci iloczynowej, wyciągniemy najpierw 2 przed nawias, a następnie skorzystamy ze wzoru skróconego możenia na kwadrat sumy. y=2x2+12x+18=2(x2+6x+9)=2(x+3)2
-
y=9x2−2Aby zapisać trójmian kwadratowy 9x2−2 w postaci iloczynowej, wyciągniemy najpierw 9 przed nawias, a następnie skorzystamy ze wzoru skróconego możenia na różnicę kwadratów. y=9x2−2=9(x2−29)=9[(x)2−(√23)2]==9(x−√23)(x+√23)
-
y=x2−x+6Ponieważ Δ=1−24=−23, to funkcja kwadratowa y=x2−x+6 nie ma miejsc zerowych, więc jej postać iloczynowa nie istnieje.