Zbiory na płaszczyźnie zespolonej

Równanie okręgu o środku w punkcie \((p,q)\) i promieniu \(r\)\[(x-p)^2+(y-q)^2=r\]
Kwadrat sumy lub różnicy\[(a\pm b)^2=a^2\pm 2ab+b^2\]
Twierdzenie o pierwiastkach całkowitych wielomianu
Jeżeli liczba całkowita \(p\not=0\) jest pierwiastkiem wielomianu \[ W(x) = a_n x^n + a_{n-1} x^{n-1} +\ldots+ a_1 x + a_0 \] o współczynnikach całkowitych, to \(p\) jest dzielnikiem wyrazu wolnego \(a_0\).
Twierdzenie Bezouta
Liczba \(x_0\) jest pierwiastkiem wielomianu \(W(x)\) wtedy i tylko wtedy, gdy istnieje wielomian \(P(x)\) taki, że \[W(x) = (x-x_0)P(x),\] czyli wielomian \(W(x)\) jest podzielny przez dwumian \(x-x_0\).
Postać algebraiczna liczby zespolonej \(\boldsymbol{z=(a,b)}\) \[z=a+b\:\!\mathrm{i}, \quad \text{gdzie}\quad a,b\in\mathbb{R}\]
Interpretacja geometryczna modułu liczby zespolonej \(\boldsymbol{ z=a+b\:\!\mathrm{i}}\)
Długość wektora, którego końcem jest punkt z, a początkiem jest poczatek układu współrzędnych, oznaczona została jako moduł liczby z.
Interpretacja geometryczna argumentu liczby zespolonej \(\boldsymbol{ z=a+b\:\!\mathrm{i}}\)
Interpretacja geometryczna argumentu głównego liczby zespolonej. Zaznaczony został kąt pomiędzy dodatnią półosią rzeczywistą, a wektorem wodzącym liczby zespolonej z.
Własności modułu liczby zespolonej
Niech \(z,z_1,z_2\in \mathbb{C}\) oraz \(n\in\mathbb{N}\). Wtedy
  1. \(\vert z_1\cdot z_2\vert = \vert z_1\vert \cdot \vert z_2\vert\)
  2. \(\displaystyle\left\vert\frac{ z_1}{z_2}\right\vert = \frac{\vert z_1\vert}{\vert z_2\vert}\), o ile \(\ z_2\neq 0\)
  3. \(\left\vert z^n\right\vert = |z|^n\)
  4. \(z\cdot \overline{z} =\vert z\vert^2\)
  5. \(|z|=\left|\bar{z}\right|=|-z|\)
Przesunięcie wykresu funkcji \(\boldsymbol{y=f(x)}\) o wektor \(\boldsymbol{\vec{v}=[p,q]}\)
Rysunek przedstawiający przesunięcie wykresu funkcji f o wektor v.
Wykres funkcji cosinus
Wykres funkcji cosinus.
Wykres funkcji sinus
Wykres funkcji sinus.
Część rzeczywista liczby zespolonej \(\boldsymbol{z=a+b\:\!\mathrm{i}}\) \[\mathrm{Re}\, z=a\]
Część urojona liczby zespolonej \(\boldsymbol{z=a+b\:\!\mathrm{i}}\) \[\mathrm{Im}\, z=b\]
Moduł liczby zespolonej \(\boldsymbol{z=a+b\:\!\mathrm{i}}\) \[|z|=\sqrt{a^2+b^2}\]
Wzór de Moivre'a \[\Big[ \vert z\vert ( \cos \varphi +\mathrm{i}\sin \varphi )\Big] ^{\zielony{\boldsymbol n}}=\vert z\vert ^{\zielony{\boldsymbol n}}( \cos \zielony{\boldsymbol n}\varphi +\mathrm{i}\sin \zielony{\boldsymbol n}\varphi )\]
Własność argumentu iloczynu liczb zespolonych \[\mathrm{Arg}\,(z_1\cdot z_2)= \arg z_1+ \arg z_2 \]
Własność argumentu ilorazu liczb zespolonych \[\mathrm{Arg}\left(\frac{ z_1}{z_2}\right)= \arg z_1-\arg z_2,\ \hbox{ o ile }\ z_2\neq 0\]
Własność argumentu potęgi liczby zespolonej \[\mathrm{Arg}\, z^n = n\cdot\arg z\]
Własność modułu iloczynu liczb zespolonych \[\vert z_1\cdot z_2\vert = \vert z_1\vert\cdot \vert z_2\vert \]
Aby zaznaczyć na płaszczyźnie zespolonej zbiory liczb spełniających określone warunki, wykorzystamy najpierw postać algebraiczną liczby zespolonej oraz definicję i interpretację geometryczną jej modułu. W ten sposób poznamy zespolone równanie okręgu o środku \(z_0\) i promieniu \(r\), gdzie \(r\gt 0\).
Przykład

Na płaszczyźnie zespolonej zaznaczymy zbiór \[A=\left\{ z\in\mathbb{C}:\ \vert z-3-2\:\! \mathrm{i}\vert=2\right\}\]

Liczby zespolone \(z\) należące do zbioru \(A\) powinny spełniać warunek \[\vert z-3-2\:\! \mathrm{i}\vert=2\] Ponieważ warunek ten dotyczy modułu, to skorzystamy z postaci algebraicznej liczby \(z\). Podstawiamy więc \(z=x+y\:\!\mathrm{i}\), gdzie \(x,y\in\mathbb{R}\), i otrzymujemy \[\vert x+y\:\!\mathrm{i}-3-2\:\! \mathrm{i}\vert=2\] \[\vert x-3+\left(y-2\right)\cdot \mathrm{i}\vert=2\] Częścią rzeczywistą liczby zespolonej \(x-3+\left(y-2\right)\cdot \mathrm{i}\) jest \(x-3\), a jej częścią urojoną jest \(y-2\). Zatem jej moduł wynosi \[\vert x-3+\left(y-2\right)\cdot \mathrm{i}\vert =\sqrt{\left(x-3\right)^2+\left(y-2\right)^2},\] a nasz warunek przyjmuje postać \[\sqrt{\left(x-3\right)^2+\left(y-2\right)^2}=2\] Podnosimy obie strony równania do kwadratu i otrzymujemy  \[\left(x-3\right)^2+\left(y-2\right)^2=4\]Równanie to jest równaniem okręgu o środku \(S(3,2)\) i promieniu \(r=2\). Zatem zbiór \(\niebieski{\boldsymbol A}\) można zaznaczyć na płaszczyźnie zespolonej w następujący sposób.

Zbiór A zaznaczony na płaszczyźnie zespolonej.
Widzimy więc, że równanie zespolone \[\vert z-3-2\:\! \mathrm{i}\vert=2\] opisuje okrąg o środku \(z_0=3+2\:\! \mathrm{i}\) i promieniu \(r=2\).
Przykład

Na płaszczyźnie zespolonej zaznaczymy zbiór \[A=\left\{ z\in\mathbb{C}:\ \vert z-1+2\:\! \mathrm{i}\vert < 3\right\}\]

Liczby zespolone \(z\) należące do zbioru \(A\) powinny spełniać warunek \[\vert z-1+2\cdot \mathrm{i}\vert < 3\] Ponieważ warunek ten dotyczy modułu, to skorzystamy z postaci algebraicznej liczby \(z\). Podstawiamy więc \(z=x+y\:\!\mathrm{i}\), gdzie \(x,y\in\mathbb{R}\), i otrzymujemy \[\vert x+y\:\!\mathrm{i}-1-2\:\! \mathrm{i}\vert < 3\] \[\vert x-1+\left(y+2\right)\cdot \mathrm{i}\vert < 3\] Częścią rzeczywistą liczby zespolonej \(x-1+\left(y+2\right)\cdot \mathrm{i}\) jest \(x-1\), a jej częścią urojoną jest \(y+2\). Zatem jej moduł wynosi \[\vert x-1+\left(y+2\right)\cdot \mathrm{i}\vert =\sqrt{\left(x-1\right)^2+\left(y+2\right)^2},\] a nasz warunek przyjmuje postać \[\sqrt{\left(x-1\right)^2+\left(y+2\right)^2} < 3\] Podnosimy obie strony równania do kwadratu i otrzymujemy \[\left(x-1\right)^2+\left(y+2\right)^2 < 9\]Ponieważ równanie \(\left(x-1\right)^2+\left(y+2\right)^2=9\) jest równaniem okręgu o środku \(S(1,-2)\) i promieniu \(r=3\), więc nierówność ostra \[\left(x-1\right)^2+\left(y+2\right)^2\ {\czerwony{\boldsymbol\lt}}\ 9\] opisuje wnętrze tego okręgu. Zatem zbiór \(\niebieski{\boldsymbol A}\) można zaznaczyć na płaszczyźnie zespolonej w następujący sposób.

Zbiór A zaznaczony na płaszczyźnie zespolonej.
Widzimy więc, że nierówność zespolona \[\vert z-1+2\:\! \mathrm{i}\vert < 3\] opisuje wnętrze okrągu o środku \(z_0=1-2\:\! \mathrm{i}\) i promieniu \(r=3\).

Z interpretacji geometrycznej modułu liczby zespolonej oraz z powyższych przykładów wynika, że moduł różnicy liczb zespolonych oznacza odległość między odejmowanymi liczbami. Zatem:

  1. Rozwiązaniami równania postaci \[\vert z-z_0\vert \ \czerwony{\boldsymbol =}\ r,\quad\hbox{gdzie}\quad r\gt 0,\] są wszystkie liczby zespolone \(z\) położone w odległości \(r\) od liczby \(z_0\), czyli leżące na okręgu o środku \(z_0\) i promieniu \(r\).
    Interpretacja geometryczna.
  2. Rozwiązaniami nierówności postaci \[\vert z-z_0\vert \ \czerwony{\boldsymbol\lt}\ r,\quad\hbox{gdzie}\quad r\gt 0,\] są wszystkie liczby zespolone \(z\) położone wewnątrz okręgu o środku \(z_0\) i promieniu \(r\).
    Interpretacja geometryczna.
  3. Rozwiązaniami nierówności postaci \[\vert z-z_0\vert \ \czerwony{\boldsymbol\gt}\ r,\quad\hbox{gdzie}\quad r\gt 0,\] są wszystkie liczby zespolone \(z\) położone na zewnątrz okręgu o środku \(z_0\) i promieniu \(r\).
    Interpretacja geometryczna.
Zadanie
Zaznacz na płaszczyźnie zespolonej podany zbiór:
  1. \(\displaystyle A=\left\{z\in \mathbb{C}: \ \vert z+1-\mathrm{i} \vert\geq 4\right\}\)
    Zgodnie z powyższą uwagą, aby wyznaczyć zbiór \[A=\left\{ z\in\mathbb{C}:\ \vert z+1-\mathrm{i} \vert\geq 4\right\},\] należy rozważyć okrąg \[\left\vert z-(-1+\mathrm{i})\right\vert = 4\] o środku \(z_0=-1+\mathrm{i}\) i promieniu \(r=4\). Wówczas nierówność nieostra \[\vert z+1-\mathrm{i} \vert\ \czerwony{\boldsymbol\ge}\ 4\] opisuje ten okrąg i jego zewnętrze, jak na poniższym rysunku.
    Zbiór A zaznaczony na płaszczyźnie zespolonej.
  2. \(\displaystyle A=\left\{z\in \mathbb{C}:\ \vert z-2-\mathrm{i} \vert\geq 2 \wedge \mathrm{Re}\, z =3\right\}\)

    Liczby zespolone \(z\) należące do zbioru \(A\) powinny spełniać warunek \[\vert z-2-\mathrm{i} \vert\geq 2 \quad\wedge\quad \mathrm{Re}\, z =3\]

    1. Nierówność nieostra \[\vert z-(2+\mathrm{i} )\vert\ \czerwony{\boldsymbol\ge}\ 2\] opisuje okrąg o środku w \(z_0=2+\mathrm{i}\) i promieniu \(r=2\) oraz jego zewnętrze.

    2. Wykorzystując postać algebraiczną liczby \(z=x+y\:\!\mathrm{i}\), gdzie \(x,y\in\mathbb{R}\), możemy zapisać równanie \(\mathrm{Re}\, z =3\) w postaci \[\mathrm{Re}\,(x+y\:\!\mathrm{i})=3\quad \Longleftrightarrow\quad x=3\] Zatem równanie to spełniają punkty leżące na prostej \(x=3\).

    Zatem zbiór \(\niebieski{\boldsymbol A}\) można zaznaczyć na płaszczyźnie zespolonej w następujący sposób.

    Zbiór A zaznaczony na płaszczyźnie zespolonej.
  3. \(\displaystyle A=\left\{z\in \mathbb{C}:\ | z-1+\mathrm{i} |^2= 3 |z-1+\mathrm{i}|\right\}\)

    Liczby zespolone \(z\) należące do zbioru \(A\) powinny spełniać warunek \[| z-1+\mathrm{i} |^2= 3 |z-1+\mathrm{i}|\]

    Po uporządkowanii równania i wyciągnięciu przed nawias \(|z-1+\mathrm{i}|\) otrzymujemy \[|z-1+\mathrm{i}|\big(|z-1+\mathrm{i}|-3\big)=0\]\[|z-1+\mathrm{i}|=0\quad\vee\quad |z-1+\mathrm{i}|=3\] Równanie \(|z-1+\mathrm{i}|=0\) opisuje \(z_0=1-\mathrm{i}\), a równanie \(|z-1+\mathrm{i}|=3\) spełniają liczby zespolone leżące na okręgu o środku \(z_0\) i promieniu \(r=3\).

    Zatem zbiór \(\niebieski{\boldsymbol A}\) można zaznaczyć na płaszczyźnie zespolonej w następujący sposób.

    Zbiór A zaznaczony na płaszczyźnie zespolonej.
  4. \(\displaystyle A=\left\{z\in \mathbb{C}:\ |z|^3-6|z|^2+11|z|-6>0\right\}\)

    Liczby zespolone \(z\) należące do zbioru \(A\) powinny spełniać warunek \[|z|^3-6|z|^2+11|z|-6>0\]

    Zauważmy, że po podstawieniu \(t=|z|\), gdzie \(t\geq 0\), otrzymujemy nierówność wielomianową \[t^3-6t^2+11t-6>0\]Aby ją rozwiązać, rozłożymy wielomian \(W(t)=t^3-6t^2+11t-6\) na czynniki. Ponieważ współczynniki tego wielomianu są liczbami całkowitymi, to zgodnie z twierdzeniem o pierwiastkach całkowitych takich pierwiastków wielomianu \(W(t)\) należy szukać wśród dzielników wyrazu wolnego. Dzielniki liczby \(-6\) to: \(\pm 1\), \(\pm 2\), \(\pm 3\), \(\pm 6\). Ponieważ \[ W(1)=1-6+11-6=0, \] więc \(1\) jest pierwiastkiem wielomianu \(W(t)\) i zgodnie z twierdzeniem Bezouta wielomian \(W(t)\) jest podzielny przez dwumian \(t-1\). Podzielimy wielomiany, wykorzystując schemat Hornera.

    \(1\) \(-6\) \(11\) \(-6\)
    \(1\) \(1\) \(-5\) \(6\) \(0\)

    Zatem \(W(t)=(t-1)\left(t^2-5t+6\right)\), a zadaną nierówność możemy zapisać w postaci \[ (t-1)\left(t^2-5t+6\right)>0 \] Po rozłożeniu trójmianu kwadratowego \(t^2-5t+6\) na czynniki otrzymujemy \[ (t-1)(t-2)(t-3)>0 \] Rysujemy wykres wielomianu \(W(t)\). Współczynnik przy najwyższej potędze tego wielomianu jest dodatni, zatem rysowanie zaczynamy do prawej strony nad osią \(Ot\). Liczby \(1\), \(2\) i \(3\) są pierwiastkami o nieparzystej krotności, więc wykres w tych punktach przecina oś \(Ot\), jak na poniższym rysunku.

    Wykres wielomianu W(t).

    Z rysunku odczytujemy rozwiązanie nierówności \((t-1)(t-2)(t-3)>0\) \[t\in (1,2)\cup(3,\infty),\] które możemy zapisać w postaci \[1\leq t\leq 2 \quad\vee\quad t\geq 3\] Ponieważ \(t=|z|\), gdzie \(t\geq 0\), to otrzymujemy \[1\leq |z|\leq 2 \quad\vee\quad |z|\geq 3\] Podwójną nierówność \(1\leq |z|\leq 2\) spełniają liczby zespolone należące do pierścienia o środku w \(z_0=0\) i promieniach \(r_1=1\) i \(r_2=2\), a nierówność nieostra \(|z|\ \czerwony{\boldsymbol\ge}\ 3\) opisuje okrąg o środku \(z_0\) i promieniu \(r=3\) oraz zewnętrze tego okręgu.

    Zatem zbiór \(\niebieski{\boldsymbol A}\) można zaznaczyć na płaszczyźnie zespolonej w następujący sposób.

    Zbiór A zaznaczony na płaszczyźnie zespolonej.
Wykorzystamy teraz dodatkowo własności modułu liczb zespolonych do narysowania na płaszczyźnie zespolonej symetralnej odcinka o końcach \(z_1\) i \(z_2\).
Przykład

Na płaszczyźnie zespolonej zaznaczymy zbiór \[A=\left\{ z\in\mathbb{C}:\ |z-3|=|z+2|\right\}\]

Liczby zespolone \(z\) należące do zbioru \(A\) powinny spełniać warunek \[|z-3|=|z+2|\] Ponieważ warunek ten dotyczy modułu liczby zespolonej, to skorzystamy z postaci algebraicznej liczby \(z\). Podstawiamy \(z=x+y\:\!\mathrm{i}\), gdzie \(x,y\in\mathbb{R}\), i otrzymujemy \[|x+y\:\!\mathrm{i}-3|=|x+y\:\!\mathrm{i}+2|\]\[\sqrt{(x-3)^2+y^2}=\sqrt{(x+2)^2+y^2}\] Podnosimy obie strony nierówności do kwadratu i korzystamy ze wzorów skróconego mnożenia \[x^2-6x+9 +y^2 = x^2+4x+4+y^2\]\[-10x=-5\]\[x=\frac{1}{2}\] Równanie \(x=\frac{1}{2}\) opisuje prostą prostopadłą do osi \(Ox\) przechodzącą przez środek odcinka o końcach \((3,0)\) i \((-2,0)\). Zatem zbiór \(\niebieski{\boldsymbol A}\) można zaznaczyć na płaszczyźnie zespolonej w następujący sposób:

Zbiór A zaznaczony na płaszczyźnie zespolonej.
Widzimy więc, że równanie zespolone \[|z-3|=|z+2|\] opisuje symetralną odcinka o końcach \(z_1=3\) i \(z_2=-2\).
Przykład

Na płaszczyźnie zespolonej zaznaczymy zbiór \[A=\left\{ z\in\mathbb{C}:\ \left|\frac{z-\mathrm{i}-2}{z+3\:\!\mathrm{i}-1}\right|> 1\right\}\]

Liczby zespolone \(z\) należące do zbioru \(A\) powinny spełniać warunek \[\left|\frac{z-\mathrm{i}-2}{z+3\:\!\mathrm{i}-1}\right|> 1\] Korzystamy z własności modułu ilorazu \(\left|\frac{z_1}{z_2}\right|=\frac{|z_1|}{|z_2|}\) i mnożymy obie strony nierówności przez \(|z+3\:\! \mathrm{i}-1|\), zakładając, że \(z\neq 1-3\:\! \mathrm{i}\).\[\frac{|z-\mathrm{i}-2|}{|z+3\:\!\mathrm{i}-1|}> 1\]\[|z-\mathrm{i}-2|>|z+3\:\!\mathrm{i}-1|\] Ponieważ warunek ten dotyczy modułu liczby zespolonej, to skorzystamy z postaci algebraicznej liczby \(z\). Podstawiamy \(z=x+y\:\!\mathrm{i}\), gdzie \(x,y\in\mathbb{R}\), i otrzymujemy \[|x+y\:\!\mathrm{i}-\mathrm{i}-2|>|x+y\:\!\mathrm{i}+3\:\!\mathrm{i}-1|\]\[\sqrt{\left(x-2\right)^2+\left(y-1\right)^2} > \sqrt{\left(x-1\right)^2+\left(y+3\right)^2}\]Podnosimy obie strony nierówności do kwadratu i korzystamy ze wzorów skróconego mnożenia \[x^2-4x+y^2-2y+5> x^2-2x+y^2+6y+10\]\[-8y > 2x+5\]\[y < -\frac{x}{4}-\frac{5}{8}\]Nierówność \(y < -\frac{x}{4}-\frac{5}{8}\) opisuje półpłaszczyznę pod prostą \(y = -\frac{x}{4}-\frac{5}{8}\), która jest symetralną odcinka o końcach \((2,1)\) i \((1,-3)\), ale bez punktu \((1,-3)\). Zatem zbiór \(\niebieski{\boldsymbol A}\) można zaznaczyć na płaszczyźnie zespolonej w następujący sposób:

Zbiór A zaznaczony na płaszczyźnie zespolonej.
Widzimy więc, że nierówność zespolona \[\left|\frac{z-\mathrm{i}-2}{z+3\:\!\mathrm{i}-1}\right|> 1\] opisuje półpłazczyznę otwartą położoną pod symetralną odcinka o końcach \(z_1=2+\mathrm{i}\) i \(z_2=1-3\:\!\mathrm{i}\), ale bez liczby \(z_2\).

Z interpretacji geometrycznej modułu liczby zespolonej oraz z powyższych przykładów wynika, że dla dwóch różnych liczb zespolonych \(z_1\) i \(z_2\):

  1. Rozwiązaniami równania postaci \[\vert z-z_1\vert \ \czerwony{\boldsymbol =}\ \vert z-z_2\vert \] są wszystkie liczby zespolone \(z\) położone w jednakowej odległości od liczby \(z_1\) oraz od liczby \(z_2\), czyli leżące na symetralnej odcinka o końcach \(z_1\) i \(z_2\).
    Symetralna odcinka o końcach w z1 i z2.
    W szczególności jeżeli:
    • \(\textrm{Re}(z_1)=\textrm{Re}(z_2)\), to symetralna odcinka o końcach \(z_1\) i \(z_2\) jest pozioma i ma kartezjańskie równanie \(\displaystyle y=\frac{\textrm{Im}(z_1)+\textrm{Im}(z_2)}{2}\),
    • \(\textrm{Im}(z_1)=\textrm{Im}(z_2)\), to symetralna odcinka o końcach \(z_1\) i \(z_2\) jest pionowa i ma kartezjańskie równanie \(\displaystyle x=\frac{\textrm{Re}(z_1)+\textrm{Re}(z_2)}{2}\),
  2. Rozwiązaniami nierówności postaci \[\vert z-z_1\vert \ \czerwony{\boldsymbol\lt}\ \vert z-z_2\vert \] są wszystkie liczby zespolone \(z\) położone na półpłaszczyźnie otwartej ograniczonej symetralną odcinka o końcach \(z_1\) i \(z_2\) oraz zawierającej \(\czerwony{\boldsymbol {z_1}}\).
    Półpłaszczyzna otwarta zawierająca z1 i ograniczona symetralną odcinka o końcach z1 i z2.
  3. Rozwiązaniami nierówności postaci \[\vert z-z_1\vert \ \czerwony{\boldsymbol\gt}\ \vert z-z_2\vert \] są wszystkie liczby zespolone \(z\) położone na półpłaszczyźnie otwartej ograniczonej symetralną odcinka o końcach \(z_1\) i \(z_2\) oraz zawierającej \(\czerwony{\boldsymbol {z_2}}\).
    Półpłaszczyzna otwarta zawierająca z2 i ograniczona symetralną odcinka o końcach z1 i z2.
Zadanie
Zaznacz na płaszczyźnie zespolonej podany zbiór:
  1. \(\displaystyle A=\left\{z\in \mathbb{C}: \ {\vert z-2\:\!\mathrm{i}\vert \over \vert z+\mathrm{i}\vert}=1 \wedge \mathrm{Im}\, (z\:\!\mathrm{i}) >1\right\}\)

    Liczby zespolone \(z\) należące do zbioru \(A\) powinny spełniać warunek \[{\vert z-2\:\!\mathrm{i}\vert \over \vert z+\mathrm{i}\vert}=1 \quad\wedge\quad \mathrm{Im}\, (z\:\!\mathrm{i}) >1\]

    1. Przy założeniu, że \(z\neq -\mathrm{i}\), równanie \[{\vert z-2\:\!\mathrm{i}\vert \over \vert z+\mathrm{i}\vert}=1\] możemy zapisać w postaci \[\vert z-2\:\!\mathrm{i}\vert = \vert z+\mathrm{i}\vert\] Zgodnie z powyższą uwagą opisuje ono symetralną odcinka o końcach \(z_1=2\:\!\mathrm{i}\) i \(z_2=-\mathrm{i}\), czyli prostą o równaniu \(y=\frac{1}{2}\).

    2. Wykorzystując postać algebraiczną liczby \(z=x+y\:\!\mathrm{i}\), gdzie \(x,y\in\mathbb{R}\), możemy zapisać nierówność \(\mathrm{Im}\, (z\:\!\mathrm{i}) >1\) w postaci \[\mathrm{Im}\,\big[(x+y\:\!\mathrm{i})\:\!\mathrm{i}\big]>1\quad \Longleftrightarrow\quad \mathrm{Im}\,(x\:\!\mathrm{i}-y)>1 \quad \Longleftrightarrow\quad x>1\] Zatem nierówność \(\mathrm{Im}\, (z\:\!\mathrm{i}) >1\) spełniają liczby zespolone leżące na półpłaszczyźnie otwartej położonej na prawo od prostej \(x=1\).

    Zatem zbiór \(\niebieski{\boldsymbol A}\) można zaznaczyć na płaszczyźnie zespolonej w następujący sposób.

    Zbiór A zaznaczony na płaszczyźnie zespolonej.
  2. \(\displaystyle A=\left\{z\in \mathbb{C}: \ \frac{|z-1|}{|z+3|}<1 \wedge \frac{4}{|z|}\geq \left|\bar{z}\right| \right\}\)

    Liczby zespolone \(z\) należące do zbioru \(A\) powinny spełniać warunek \[\frac{|z-1|}{|z+3|}<1 \quad\wedge\quad \frac{4}{|z|}\geq \left|\bar{z}\right|\]

    1. Zakładamy, że \(z\neq 3\), i mnożymy obie strony nierówności \(\frac{|z-1|}{|z+3|}<1\) przez \(|z+3|\) \[|z-1|<|z+3|\] Ponieważ \(z_1=1\) spełnia otrzymaną nierówność, to jej rozwiązaniem są wszystkie liczby zespolone \(z\) położone na półpłaszczyźnie otwartej leżącej po prawej stronie symetralnej odcinka o końcach \(z_1=1\) i \(z_2=-3\).

    2. Ponieważ \(|z|=\left|\bar{z}\right|\), to nierówność \(\frac{4}{|z|}\geq \left|\bar{z}\right|\) możemy zapisać w postaci \[\frac{4}{|z|}\geq |z|\] Zakładamy, że \(|z|\neq 0\), i mnożymy obie strony nierówności przez \(|z|\) \[4\geq |z|^2\] Ponieważ \(|z|>0\), to \[0<|z|\leq 2\] Ta podwójna nierówność opisuje okrąg o środku \(z_0=0\) i promieniu \(r=2\) wraz z jego wnętrzem, ale bez \(z_0\).

    Zatem zbiór \(\niebieski{\boldsymbol A}\) można zaznaczyć na płaszczyźnie zespolonej w następujący sposób.

    Zbiór A zaznaczony na płaszczyźnie zespolonej.
  3. \(\displaystyle A=\left\{z\in \mathbb{C}: \ \frac{|z|}{|z-1|}=2 \right\}\)

    Liczby zespolone \(z\) należące do zbioru \(A\) powinny spełniać warunek \[\frac{|z|}{|z-1|}>2\]

    Zakładamy, że \(z\neq 1\), i mnożymy obie strony nierówności przez \(|z-1|\) \[|z|=2|z-1|\] Podstawiamy \(z=x+y\:\!\mathrm{i}\), gdzie \(x,y\in\mathbb{R}\), i otrzymujemy \[|x+y\:\!\mathrm{i}|=2|x+y\:\!\mathrm{i}-1|\]\[\sqrt{x^2+y^2}=2\sqrt{(x-1)^2+y^2}\]Podnosimy obie strony nierówności do kwadratu \[x^2+y^2=4\left[(x-1)^2+y^2\right]\] \[x^2+y^2=4\left[x^2-2x+1+y^2\right]\]\[x^2+y^2=4x^2-8x+4+4y^2\]\[3x^2-8x+4+3y^2=0\ \Big/:3\]\[x^2-\frac{8}{3}x+\frac{4}{3}+y^2= 0\]\[\left(x-\frac{4}{3}\right)^2-\frac{16}{9}+\frac{4}{3} +y^2= 0\]\[\left(x-\frac{4}{3}\right)^2+y^2= \frac{4}{9}\] Otrzymane równanie opisuje okrąg o środku w punkcie \(\left(\frac{4}{3},0\right)\) i promieniu \(r=\frac{2}{3}\).

    Zatem zbiór \(\niebieski{\boldsymbol A}\) można zaznaczyć na płaszczyźnie zespolonej w następujący sposób.

    Zbiór A zaznaczony na płaszczyźnie zespolonej.
  4. \(\displaystyle A=\left\{z\in \mathbb{C}: \ |z|+\mathrm{Re}\, (z\mathrm{i})< 1 \right\}\)

    Liczby zespolone \(z\) należące do zbioru \(A\) powinny spełniać warunek \[|z|+\mathrm{Re}\, (z\mathrm{i})< 1\]

    Podstawiamy \(z=x+y\:\!\mathrm{i}\), gdzie \(x,y\in\mathbb{R}\), i otrzymujemy \[|x+y\:\!\mathrm{i}|+\mathrm{Re}\, \big[(x+y\:\!\mathrm{i})\mathrm{i})\big] < 1\]\[|x+y\:\!\mathrm{i}|+\mathrm{Re}\, (x\:\!\mathrm{i}-y) < 1\]\[\sqrt{x^2+y^2}-y < 1\]\[\sqrt{x^2+y^2} < y+1\]Aby powyższa nierówność nie była sprzeczna, musi być spełniony warunek \(y\geq -1\). Zakładamy więc, że \(y\geq -1\), i podnosimy obie strony nierówności do kwadratu \[x^2+y^2 <y^2+2y+1\] \[-2y< -x^2+1\ \Big/:(-2)\]\[y> \frac{1}{2}x^2-\frac{1}{2}\] Otrzymana nierówność nieostra \(y\ {\czerwony{\boldsymbol\gt}}\ \frac{1}{2}x^2-\frac{1}{2}\) opisuje część płaszczyzny leżącą nad parabolą o równaniu \(y=\frac{1}{2}x^2-\frac{1}{2}\).

    Zatem zbiór \(\niebieski{\boldsymbol A}\) można zaznaczyć na płaszczyźnie zespolonej w następujący sposób.

    Zbiór A zaznaczony na płaszczyźnie zespolonej.
Wykorzystamy teraz interpretację geometryczną argumentu głównego liczby zespolonej do narysowania na płaszczyźnie zespolonej półprostej o początku \(z_0=0\) nachylonej pod kątem \(\varphi\) do dodatniej półosi rzeczywistej.
Przykład

Na płaszczyźnie zespolonej zaznaczymy zbiór \[A=\left\{ z\in\mathbb{C}:\ \arg z = \frac{\pi}{3}\right\}\]

Liczby zespolone \(z\) należące do zbioru \(A\) powinny spełniać warunek \[\arg z = \frac{\pi}{3}\] Ponieważ \(\arg z\) oznacza argument główny liczby zespolonej \(z\), to musi być to kąt z przedziału \(\left<0,2\pi\right)\). Skoro kąt \(\frac{\pi}{3}\) spełnia ten warunek, to do zbioru \(A\) należą wszystkie liczby zespolone \(z\), dla których \[\arg z =\frac{\pi}{3}\]Zwróćmy jeszcze szczególną uwagę na liczbę zespoloną \(z_0=0\). Wiemy, że jej argumentem głównym jest kąt \(0\), który nie jest równy \(\frac{\pi}{3}\), dlatego liczba \(z_0=0\) nie należy do zbioru \(A\).
Aby narysować zbiór \[A=\left\{ z\in\mathbb{C}:\ \arg z = \frac{\pi}{3}\right\},\] należy więc rozważyć półprostą o początku \(z_0=0\) nachyloną pod kątem \(\frac{\pi}{3}\) do dodatniej półosi rzeczywistej, której równanie zespolone ma postać\[\arg z = \frac{\pi}{3}\] Zatem zbiór \(\niebieski{\boldsymbol A}\) można zaznaczyć na płaszczyźnie zespolonej w następujący sposób.
Zbiór A zaznaczony na płaszczyźnie zespolonej.
Widzimy więc, że równanie zespolone \[\arg z = \frac{\pi}{3}\] opisuje półprostą otwartą o początku w \(z_0=0\) nachyloną pod kątem \(\varphi=\frac{\pi}{3}\) do dodatniej półosi rzeczywistej.
Przykład

Na płaszczyźnie zespolonej zaznaczymy zbiór \[A=\left\{ z\in\mathbb{C}:\ \arg z \geq \frac{5}{6}\pi\right\}\]

Liczby zespolone \(z\) należące do zbioru \(A\) powinny spełniać warunek \[ \arg z \geq \frac{5}{6}\pi\]

Ponieważ \(\arg z\) oznacza argument główny liczby zespolonej \(z\), to musi być to kąt z przedziału \(\left<0,2\pi\right)\). Zatem do zbioru \(A\) należą wszystkie liczby zespolone \(z\), dla których \[\arg z\in \left< \frac{5\cdot \pi}{6},\, 2\cdot \pi\right)\]Zwróćmy jeszcze szczególną uwagę na liczbę zespoloną \(z_0=0\). Wiemy, że jej argumentem głównym jest kąt \(0\), który nie należy do przedziału \(\left< \frac{5\cdot \pi}{6},\, 2\cdot \pi\right)\), dlatego liczba \(z_0=0\) nie należy do zbioru \(A\).

Aby narysować zbiór \[A=\left\{ z\in\mathbb{C}:\ \arg z \geq \frac{5}{6}\pi\right\},\] należy więc rozważyć półprostą o początku \(z_0=0\) nachyloną pod kątem \(\frac{5}{6}\pi\) do dodatniej półosi rzeczywistej, której równanie zespolone ma postać\[\arg z = \frac{5}{6}\pi\] Wówczas nierówność \(\arg z \geq \frac{5}{6}\pi\) opisuje część płaszczyzny zespolonej położoną pomiędzy półprostą o równaniu \(\arg z = \frac{5}{6}\pi\), a dodatnią półosią rzeczywistą, bez \(z_0=0\), ale wraz z tą półprostą. Zatem zbiór \(\niebieski{\boldsymbol A}\) można zaznaczyć na płaszczyźnie zespolonej w następujący sposób.

Zbiór A zaznaczony na płaszczyźnie zespolonej.
Widzimy więc, że nierówność zespolone \[\arg z \geq \frac{5}{6}\pi\] opisuje kąt skierowany, którego ramieniem początkowym jest półprosta otwarta o równaniu \(\arg z = \frac{5}{6}\pi\), a ramieniem końcowym jest dodatnia półoś rzeczywista, przy czym ramię początkowe należy do zbioru rozwiązań tej nierówności nieostrej, a ramię końcowe – nie.

Z interpretacji geometrycznej argumentu głównego wynika, że argument główny liczby zespolonej \(z\) jest kątem należącym do przedziału \(\left\lt 0,2\pi\right)\) skierowanym od dodatniej półosi rzeczywistej do promienia wodzącego liczby \(z\). Zatem:

  1. Rozwiązaniami równania postaci \[\arg z\ \czerwony{\boldsymbol =}\ \varphi,\quad\hbox{gdzie}\quad\varphi\in\left\lt 0,2\pi\right),\] są wszystkie liczby zespolone \(z\), leżące na półprostej o początku \(z_0=0\) nachylonej pod kątem \(\varphi\) do dodatniej półosi rzeczywistej. W szczególności jeżeli:
    • \(\varphi = 0\), to jest to półprosta domknięta, ponieważ \(\arg z_0=0=\varphi\),
    • \(\varphi \neq 0\), to jest to półprosta otwarta, ponieważ \(\arg z_0=0\neq \varphi\).
    Półprosta otwarta nachylona do dodatniej półosi rzeczywistej pod kątem fi.
  2. Rozwiązaniami nierówności postaci \[\arg z\ \czerwony{\boldsymbol\lt}\ \varphi,\quad\hbox{gdzie}\quad \varphi\in(0,2\pi),\] są wszystkie liczby zespolone \(z\) położone w kącie skierowanym, którego ramieniem początkowym jest dodatnia półoś rzeczywista, a ramieniem końcowym jest półprosta o równaniu \(\arg z = \varphi\) wraz z ramieniem początkowym i liczbą \(z_0=0\), ale bez ramienia końcowego.
    Obszar pomiędzy półosią rzeczywistą a półprostą.
  3. Rozwiązaniami nierówności postaci \[\arg z\ \czerwony{\boldsymbol\gt}\ \varphi,\quad\hbox{gdzie}\quad \varphi\in(0,2\pi),\] są wszystkie liczby zespolone \(z\) położone w kącie skierowanym, którego ramieniem początkowym jest półprosta o równaniu \(\arg z = \varphi\), a ramieniem końcowym jest dodatnia półoś rzeczywista, bez żadnego z tych ramion.
    Obszar pomiędzy półprostą a półosią rzeczywistą.
Wiemy, że na płaszczyźnie \(\mathbb{R}^2\) w wyniku translacji o wektor \([p,q]\) wykresu funkcji \(y=f(x)\) otrzymujemy wykres funkcji \(y=f(x-p)+q\). Zatem na płaszczyźnie zespolonej półprostą o równaniu \(\arg (z-z_0)=\varphi\), gdzie \(z_0\neq 0\), otrzymamy w wyniku przesunięcia półprostej \(\arg z=\varphi\) o wektor wodzący liczby \(z_0\). Wykorzystamy ten fakt w poniższym przykładzie.
Przykład

Na płaszczyźnie zespolonej zaznaczymy zbiór \[A=\left\{ z\in\mathbb{C}:\ \arg (z-\mathrm{i}) \lt \frac{5}{4}\pi\right\}\]

Widzimy, że zbiór \(A\) jest przesunięciem o wektor \([0,1]\) wodzący liczby \(z_0=\niebieski{\boldsymbol{\mathrm{i}}}\) zbioru \[B=\left\{ z\in\mathbb{C}:\ \arg (z)\ \czerwony{\boldsymbol\lt}\ \frac{5}{4}\pi\right\}\] Wiemy, że zbiór \(B\) zawiera wszystkie liczby zespolone \(z\) tworzące kąt skierowany, którego ramieniem początkowym jest dodatnia półoś rzeczywista, a ramieniem końcowym jest półprosta o równaniu \(\arg z = \frac{5}{4}\pi\) wraz z ramieniem początkowym i liczbą \(z_0=0\), ale bez ramienia końcowego. Dlatego zbiór \(A\) możemy zaznaczyć na płaszczyźnie zespolonej jako kąt skierowany od dodatniej półosi rzeczywistej przesuniętej o wektor \([0,1]\) do półprostej o równaniu \(\arg (z-\niebieski{\boldsymbol{\mathrm{i}}}) = \frac{5}{4}\pi\) wraz z przesuniętą dodatnią półosią rzeczywistą i liczbą \(z_0=\niebieski{\boldsymbol{\mathrm{i}}}\) w następujący sposób.
Zbiór A zaznaczony na płaszczyźnie zespolonej.
Zadanie
Na płaszczyźnie zespolonej zaznacz zbiór:
  1. \(\displaystyle A=\left\{ z\in\mathbb{C}:\ \arg (-\mathrm{i}z) \ge \frac{3}{4}\pi \ \wedge\ \mathrm{Im}\, (2z)\gt 2\right\}\)

    Liczby zespolone \(z\) należące do zbioru \(A\) powinny spełniać warunek \[\arg (-\mathrm{i}z) \ge \frac{3}{4}\pi \ \wedge\ \textrm{Im}\, (2z)\gt 2\]

    1. Rozważymy najpierw warunek \[\arg (-\mathrm{i}z) \ge \frac{3}{4}\pi\] Ponieważ argument główny to kąt z przedziału \(\left<0,2\pi\right)\), to warunek \(\arg (-\mathrm{i}z) \ge \frac{3}{4}\pi\) możemy zapisać w postaci \[\frac{3}{4}\pi\leq\arg (-\mathrm{i}z)\lt 2\pi\] Wówczas \[\frac{3}{4}\pi+2k\pi\leq\mathrm{Arg}\, (-\mathrm{i}z)\lt 2\pi+2k\pi, \quad \text{gdzie}\quad k\in \mathbb{Z}\] Ponieważ z własności argumentu iloczynu liczb zespolonych wynika, że \[\mathrm{Arg}\, (-\mathrm{i}z)=\arg(-\mathrm{i})+\arg z=\frac{3}{2}\pi+\arg z,\] to otrzymujemy podwójną nierówność \[\frac{3}{4}\pi+2k\pi\leq \frac{3}{2}\pi+\arg z\lt 2\pi+2k\pi \ \Big/\; -\frac{3}{2}\pi\]\[-\frac{3}{4}\pi+2k\pi\leq \arg z\lt \frac{\pi}{2}+2k\pi\] Wstawiamy \(k=0,1\) i otrzymujemy \[-\frac{3}{4}\pi\leq \arg z\lt \frac{\pi}{2}\quad \vee\quad \frac{5}{4}\pi\leq \arg z\lt \frac{5}{2}\pi\]Po uwzględnieniu zakresu dla argumentu głównego otrzymujemy \[0\leq \arg z\lt \frac{\pi}{2}\quad \vee\quad\frac{5}{4}\pi\leq \arg z\lt 2\pi\]
    2. Rozważymy teraz warunek \[\mathrm{Im}\, (2z)\gt 2\] Wykorzystując postać algebraiczną liczby \(z=x+y\:\!\mathrm{i}\), gdzie \(x,y\in\mathbb{R}\), możemy zapisać nierówność \(\mathrm{Im}\, (2z)\gt 2\) w postaci \[\mathrm{Im}\,(2x+2y\:\!\mathrm{i})\gt 2\quad \Longleftrightarrow\quad 2y\gt 2\quad \Longleftrightarrow\quad y\gt 1\]
    Zatem zbiór \(\niebieski{\boldsymbol A}\) można zaznaczyć na płaszczyźnie zespolonej w następujący sposób.
    Zbiór A zaznaczony na płaszczyźnie zespolonej.
  2. \(\displaystyle A=\left\{ z\in\mathbb{C}:\ \frac{\pi}{2}\lt \arg \frac{z}{1+\mathrm{i}} \lt \pi \right\}\)

    Liczby zespolone \(z\) należące do zbioru \(A\) powinny spełniać warunek \[\frac{\pi}{2}\lt \arg \frac{z}{1+\mathrm{i}} \lt \pi\]

    Wówczas \[\frac{\pi}{2}+2k\pi\lt \mathrm{Arg}\, \frac{z}{1+\mathrm{i}} \lt \pi+2k\pi, \quad \text{gdzie}\quad k\in \mathbb{Z}\] Ponieważ z własności argumentu ilorazu liczb zespolonych wynika, że \[\mathrm{Arg}\, \frac{z}{1+\mathrm{i}}=\arg z-\arg (1+\mathrm{i})=\arg z -\frac{\pi}{4},\] to otrzymujemy podwójną nierówność \[\frac{\pi}{2}+2k\pi\lt \arg z -\frac{\pi}{4} \lt \pi+2k\pi\ \Big/\; +\frac{\pi}{4}\]\[\frac{3}{4}\pi+2k\pi\lt \arg z\lt \frac{5}{4}\pi+2k\pi\] Wstawiamy \(k=0\) i otrzymujemy \[\frac{3}{4}\pi\lt \arg z\lt \frac{5}{4}\pi\]

    Zatem zbiór \(\niebieski{\boldsymbol A}\) można zaznaczyć na płaszczyźnie zespolonej w następujący sposób.

    Zbiór A zaznaczony na płaszczyźnie zespolonej.
  3. \(\displaystyle A=\left\{ z\in\mathbb{C}:\ \frac{\pi}{2}\lt \arg z^3 \leq \pi\ \wedge\ 2\le |\bar z|\lt 4\right\}\)

    Liczby zespolone \(z\) należące do zbioru \(A\) powinny spełniać warunek \[\frac{\pi}{2}\lt \arg z^3 \leq \pi\quad \wedge\quad 2\le |\bar z|\lt 4\]

    1. Rozważymy najpierw warunek \[\frac{\pi}{2}\lt \arg z^3 \leq \pi,\] z którego dostajemy podwójną nierówność \[\frac{\pi}{2}+2k\pi\lt \mathrm{Arg}\, z^3 \leq \pi+2k\pi, \quad \text{gdzie}\quad k\in \mathbb{Z}\] Ponieważ z własności argumentu potęgi liczby zespolonej wynika, że \[\mathrm{Arg}\, z^3=3\arg z,\] to otrzymujemy \[\frac{\pi}{2}+2k\pi\lt 3\arg z \leq \pi+2k\pi\ \Big/\; :3\] \[\frac{\pi}{6}+\frac{2}{3}k\pi\lt \arg z\leq \frac{\pi}{3}+\frac{2}{3}k\pi\] Wstawiamy \(k=0,1,2\) i otrzymujemy \[\frac{\pi}{6}\lt \arg z\leq \frac{\pi}{3}\quad \vee\quad \frac{5}{6}\pi\lt \arg z\leq \pi\quad \vee\quad\frac{3}{2}\pi\lt \arg z\leq \frac{5}{3}\pi\]
    2. Rozważymy teraz warunek \[2\le |\bar z|\lt 4\] Z własności modułu liczby zespolonej wynika, że \[|z|=|\bar{z}|\] Zatem warunek \[2\le |\bar z|\lt 4\] jest równoważny z warunkiem \[2\le |z|\lt 4\] i opisuje pierścień o środku \(z_0=0\) i promieniach \(r_1=\sqrt{2}\) i \(r_2=2\) wraz z okręgiem o środku \(z_0=0\) i promieniu \(r_1\).
    Zatem zbiór \(\niebieski{\boldsymbol A}\) można zaznaczyć na płaszczyźnie zespolonej w następujący sposób.
    Zbiór A zaznaczony na płaszczyźnie zespolonej.
  4. \(\displaystyle A=\left\{ z\in\mathbb{C}:\ \arg (z+\mathrm{i}) \gt \pi\ \wedge\ |2z+4|\gt 4\right\}\)

    Liczby zespolone \(z\) należące do zbioru \(A\) powinny spełniać warunek \[\arg (z+\mathrm{i}) > \pi\ \wedge\ |2z+4|\gt 4\]

    1. Rozważymy najpierw warunek \[\arg (z+\mathrm{i}) > \pi\] Ponieważ argument główny to kąt należący do przedziału \(\left<0,2\pi\right)\), to \[\pi <\arg (z+\mathrm{i}) < 2\pi\] Zatem otrzymana podwójna nierówność opisuje obszar, który powstaje z przesunięcia o wektor \([0,-1]\) obszaru leżącego między półprostą o równaniu \(\arg z=\pi\), a dodatnią półosią rzeczywistą.
    2. Rozważymy teraz warunek \[|2z+4|\gt 4\] Z własności własności modułu iloczynu wynika, że \[|2z+4|=|2|\cdot|z+2|=2|z+2|\] Zatem warunek \[|2z+4|\gt 4\] jest równoważny z warunkiem \[|z+2|\gt 2\] i opisuje zewnętrze okręgu o środku \(z_0=-2\) i promieniu \(r=2\).
    Zatem zbiór \(\niebieski{\boldsymbol A}\) można zaznaczyć na płaszczyźnie zespolonej w następujący sposób.
    Zbiór A zaznaczony na płaszczyźnie zespolonej.
Na koniec wykorzystamy postać trygonometryczną liczby zespolonej oraz wzór de Moivre'a, aby narysować na płaszczyźnie zespolonej zbiór liczb zespolonych spełniających określone warunki.
Przykład

Na płaszczyźnie zespolonej zaznaczymy zbiór \[A=\left\{ z\in\mathbb{C}:\ \mathrm{Re}\,z^3>0\right\}\] W tym celu skorzystamy z postaci trygonometrycznej liczby zespolonej \(z=|z|\left(\cos\varphi+\mathrm{i}\sin\varphi\right)\), gdzie \(\varphi\in\mathbb{R}\), wzoru de Moivre'a dla \(n=3\) oraz definicji części rzeczywistej \(\mathrm{Re}\, z\) liczby zespolonej. Otrzymujemy wówczas warunek \[\mathrm{Re}\,\big[|z|\left(\cos\varphi+\mathrm{i}\sin\varphi\right)\big]^3>0\]\[\mathrm{Re}\,\left[|z|^3\left(\cos 3\varphi+\mathrm{i}\sin 3\varphi\right)\right]>0\]\[|z|^3\cos 3\varphi> 0\]Aby powyższa nierówność była spełniona, liczba \(z\) musi być różna od \(0\). Zakładamy więc, że \(|z|>0\), i dzielimy obie strony nierówności przez \(|z|^3\gt 0\), nie zmieniając przy tym kierunku nierówności \[\cos 3\varphi> 0\] Wykorzystujemy wykres funkcji cosinus, aby rozwiązać nierówność trygonometryczną \[-\frac{\pi}{2}+2k\pi\lt 3\varphi\lt \frac{\pi}{2}+2k\pi\ \Big/:3\]\[-\frac{\pi}{6}+\frac{2}{3}k\pi\lt \varphi\lt\frac{\pi}{6}+\frac{2}{3}k\pi\] Wstawiamy \(k=0,1,2\) i otrzymujemy \[-\frac{\pi}{6}\lt \varphi\lt\frac{\pi}{6}\quad \vee\quad \frac{\pi}{2}\lt \varphi\lt\frac{5}{6}\pi\quad \vee\quad \frac{7}{6}\pi\lt \varphi\lt\frac{3}{2}\pi\] Zbiór \(\niebieski{\boldsymbol A}\) można więc zaznaczyć na płaszczyźnie zespolonej w następujący sposób.

Zbiór A zaznaczony na płaszczyźnie zespolonej.
Zadanie
Na płaszczyźnie zespolonej zaznacz zbiór:
  1. \(\displaystyle A=\left\{ z\in\mathbb{C}:\ \mathrm{Im}\,z^2\leq 0\right\}\)

    Liczby zespolone \(z\) należące do zbioru \(A\) powinny spełniać warunek \[\mathrm{Im}\,z^2\leq 0\]

    Wykorzystujemy postać trygonometryczną liczby zespolonej \(z=|z|\left(\cos\varphi+\mathrm{i}\sin\varphi\right)\), gdzie \(\varphi\in\mathbb{R}\), wzór de Moivre'a dla \(n=2\) oraz definicję części urojonej \(\mathrm{Im}\, z\) liczby zespolonej i otrzymujemy warunek \[\mathrm{Im}\,\left[|z|\left(\cos\varphi+\mathrm{i}\sin\varphi\right)\right]^2\leq 0\] \[\mathrm{Im}\,\left[|z|^2\left(\cos 2\varphi+\mathrm{i}\sin 2\varphi\right)\right]\leq 0\] \[|z|^2\sin 2\varphi\leq 0\] \[|z|^2=0\quad\vee\quad \sin 2\varphi\leq 0\] Z wykresu funkcji sinus odczytujemy rozwiązanie nierówności trygonometrycznej \[z=0\quad\vee\quad \pi+2k\pi\leq 2\varphi\leq 2\pi+2k\pi\ \Big/:2\] \[z=0\quad\vee\quad \frac{\pi}{2}+k\pi\leq \varphi\leq \pi+k\pi\] Wstawiamy \(k=0,1\) i otrzymujemy \[z=0\quad\vee\quad \frac{\pi}{2}\leq \varphi\leq \pi \quad\vee\quad \frac{3}{2}\pi\leq \varphi\leq 2\pi\]

    Zbiór \(\niebieski{\boldsymbol A}\) można więc zaznaczyć na płaszczyźnie zespolonej w następujący sposób.

    Zbiór A zaznaczony na płaszczyźnie zespolonej.
  2. \(\displaystyle A=\left\{ z\in\mathbb{C}:\ \mathrm{Im}\,z^4\geq 0 \ \wedge\ |z-1|<|z+3|\right\}\)

    Liczby zespolone \(z\) należące do zbioru \(A\) powinny spełniać warunek \[\mathrm{Im}\,z^4\geq 0 \quad \wedge\quad |z-1|<|z+3|\]

    1. Aby rozwiązać nierówność \(\mathrm{Im}\,z^4\geq 0\), wykorzystamy postać trygonometryczną liczby zespolonej \(z=|z|\left(\cos\varphi+\mathrm{i}\sin\varphi\right)\), gdzie \(\varphi\in\mathbb{R}\), wzór de Moivre'a dla \(n=4\) oraz definicję części urojonej \(\mathrm{Im}\, z\) liczby zespolonej \[\mathrm{Im}\,\left[|z|\left(\cos\varphi+\mathrm{i}\sin\varphi\right)\right]^4\geq 0\] \[\mathrm{Im}\,\left[|z|^4\left(\cos 4\varphi+\mathrm{i}\sin 4\varphi\right)\right]\geq 0\] \[|z|^4\sin 4\varphi\geq 0\] \[|z|=0\quad\vee\quad \sin 4\varphi\geq 0\] Z wykresu funkcji sinus odczytujemy rozwiązanie nierówności trygonometrycznej \[|z|=0\quad\vee\quad 2k\pi\leq 4\varphi \le\pi+2k\pi\ \Big/:4\] \[z=0\quad\vee\quad \frac{k}{2}\pi\leq \varphi\le \frac{\pi}{4}+\frac{k}{2}\pi\] Wstawiamy \(k=0,1,2,3\) i otrzymujemy \[z=0\quad\vee\quad 0\leq \varphi \leq\frac{\pi}{4} \quad\vee\quad \frac{\pi}{2}\leq \varphi \leq\frac{3}{4}\pi \quad\vee\quad \pi\leq \varphi \leq\frac{5}{4}\pi \quad\vee\quad \frac{3}{2}\pi\leq \varphi \leq\frac{7}{4}\pi\]
    2. Rozwiązaniami nierówności ostrej \(|z-1|<|z+3|\) są wszystkie liczby zespolone \(z\) położone na półpłaszczyźnie otwartej ograniczonej symetralną odcinka o końcach \(z_1=1\) i \(z_2=-3\) oraz zawierającej \(z_1\), czyli położone na prawo od prostej \(\displaystyle x=\frac{\textrm{Re}(z_1)+\textrm{Re}(z_2)}{2}=-1\).

    Zbiór \(\niebieski{\boldsymbol A}\) można więc zaznaczyć na płaszczyźnie zespolonej w następujący sposób.

    Zbiór A zaznaczony na płaszczyźnie zespolonej.